De klim is lang en steil. Hij voert ons zigzaggend door het naaldbos. Stapje voor stapje lopen we langzaam omhoog, terwijl ons zweet zich een weg omlaag zoekt. We lopen in de schaduw. Dat is fijn, want het is warm en bijna windstil. Het bos rond het pad opent zich even — een uitzichtspunt in de zon. Het uitzicht is niet bijzonder.
— Snel weer naar de schaduw, suggereer ik.
— Mag het ook langzaam? vraagt Dap.
Regelmatig komen er mensen omlaag. Het stof dwarrelt op als ze ons passeren. Het traject van de AV2 valt hier samen met dat van de Tour du Mont Blanc (TMB), de drukste bergwandeltocht ter wereld.
We komen bij een station van de stoeltjeslift. Verderop is een terras. Tijd voor cola!
— Holland? English? Deutsch? vraagt de waardin.
— Cola! antwoordt Dap.
We ploffen op het terras in de schaduw en genieten van twee heerlijke blikjes cola. Dap gaat afrekenen.
— Je raadt nooit wat ik moest betalen!
Dat raadde ik inderdaad niet. Een tientje voor twee cola 😲.

Tegen de tijd dat we het skigebied achter ons laten, duikt het Mont Blancmassief spectaculair voor ons op. Groepjes Amerikanen komen ons tegemoet. Het doet ons denken aan de laatste wandeldag van een jaar eerder.
We vinden onderweg mooie, vlakke kampeerplekjes, maar er is nergens water. We lopen door naar een plek waar we beide hopen te vinden.
Met onze wandelstokken en wat kleine stukjes mest spelen we boerengolf en daarna zetten we op het schoongemaakte stukje gras de Hubba Hubba op.Nog laat op de dag blijven mensen met kampeerrugzak opduiken. Iedereen is op zoek naar water en naar een plekje voor de nacht. Wij halen ons gemeentepils uit een piepklein bronnetje en vinden tussen de koeievlaaien bij een klein meertje een redelijk vlak plekje. Met onze wandelstokken en wat kleine stukjes mest spelen we boerengolf en daarna zetten we op het schoongemaakte stukje gras de Hubba Hubba op. Het ruikt er stallig, maar we zijn blij met ons plekje.
Dap brengt deze nacht door in een nieuwe, dunnere slaapzak. Ze is wat gespannen. Gaat ze het koud krijgen?
Twee minuten nadat ze in haar nieuwe aanwinst is weggekropen, gaat de rits weer een eind open. Nee, ze gaat het vannacht niet koud krijgen. Ik heb zelf een nieuwe slaapmat, en daar ben ik tot ver in het donker mee aan het worstelen. Hij loopt langzaam leeg totdat ik er eindelijk achterkom hoe ik het ventiel goed dicht moet draaien.

YAY!

De vroege ochtend bij de tent is gevuld met foto's maken. De opkomende zon schijnt op de Mont Blanc. Het is tamelijk spectaculair.

Na een minuut of tien lopen passeren we een beekje. Water! Fijn! We kunnen ons even opfrissen.
We gaan een klim in naar een uitzichtpunt. Het is druk. Groepjes komen ons tegemoet.
— Hey! How are you? You are almost there. Then you can go down. Yay!
Amerikanen. De Mont Blanc is een magneet voor ze. Helemaal over de Atlantische Oceaan worden ze massaal aangetrokken door de hoogste van de Alpen.
We richten ons maar op het goede van de TMB: de Mont Blanc. Er is eigenlijk maar één ding te zien vandaag, en dat is een enorm, indrukwekkend bergmassief. We raken er niet op uitgekeken. We raken niet uitgefotografeerd. En we gaan voortdurend de berm in voor de vele tegenliggers die omhoog komen op het uitgesleten pad.
Ik kijk omlaag het dal in. Over een kaarsrechte gravelweg stroomt een tweede massa wandelaars. Het is een soort van wandelsnelweg waar we op belanden. Maar niet getreurd; we kijken onze ogen uit in deze spectaculaire omgeving. Een delta met twee kleuren water. De Mont Blanc vanaf weer een andere hoek. IJsmassa's hoog boven ons. Watervallen. Toe maar.

Op het terras van rifugio Elisabetta vieren we met chips en cola dat de TMB en onze wandelroute — de AV2 — zich van elkaar gaan afsplitsen. Even verderop zijn we dan ook weer tamelijk alleen. Na een fikse klim komen we op de Col des Chavannes twee Fransozen tegen.
— We lopen de TMB, zegt de één.
— Wat? Hier? zegt ik verbaasd.
— We vonden het te druk, dus we zijn maar een andere route gaan volgen.

We nemen afscheid van de grote witte berg en lopen nog een stukje door naar onze beoogde kampeerplek bij een meertje. Er zijn genoeg mooie, vlakke plekjes, maar het meertje is vrijwel leeg, een lauw peuterbadje. De beek is droog. Een Nederlands stel dat hier ook de tent opzet helpt ons uit de brand met hun waterfilter. In het laatste zonnetje eten we een avonturenmaaltijd.

SCHOENENETENDE VOS

Om zeven uur floept het licht aan in de tent. De zon piept over de bergkam. Eén van de geneugten van kamperen in de Italiaanse Alpen is, dat je 's ochtend in de zon bij een reeds aangename temperatuur kunt ontbijten.
Wat is het hier stil! Alle geluiden die er wél zijn vallen extra op. In de verte horen we het vage geruis van een waterval. Op de berg boven ons breekt marmottenpaniek uit. Een vogel krijst. Aan de andere kant van de vallei komt steenslag naar beneden als hoefgetrappel van een span paarden.

Deze wandeldag voert ons over een karrespoor naar wintersportdorp La Thuile. Het is wellicht een wat eentonige tippel dalwaarts, maar Dap en ik kunnen naast elkaar lopen en genieten van de prachtige, stille vallei met zijn steile, canyonachtige wand. Hier en daar zien we stenen boerderijtjes onder ons op de dalbodem, in verschillende fasen van verval. In de verte vóór ons duikt de grote Ruitorgletsjer op. We oefenen op de uitspraak van het Italiaanse woord ghiacciaio: /ɡjatˈt͡ʃa.jo/. We evalueren de toestand van het bewegingsapparaat en het spijsverteringsstelsel.

Het is even wennen in wintersportplaatsje La Thuile: het is er bloedheet en lawaaierig. We krijgen het laatste plekje in de schaduw op de camping, omringd door een hutje-mutje van caravans en pods. Hier zwerft een schoenenetende vos rond, naar het schijnt. Ons wordt aangeraden al onze spullen in de binnentent te bewaren. Dat gaat niet, maar we komen een eind.

LAGO DI TUTTI ITALIANI

Ik zet het water voor de koffie klaar en stal het volkoren brood met noten en vijgen, de wilde perziken, de gorgonzola en de brie uit. Dit wordt een topontbijt! Dap steekt de brander aan en trekt een muesliontbijtje open. De macht der gewoonte.
We lopen door het sparrenbos langs de bergbeek La Thuile uit. Het is fris, voor het eerst deze wandeltocht. Het belooft een toeristisch uitje te worden vandaag. Op de kaart stond een aantal parkeerplaatsen langs de route. In het echie staan er rijen auto's. Half bergwandelend Italië wil deze dag naar de watervallen.
We drinken snel een americano in een bar en we gaan. Het is een optocht van groepjes wandelaars. Het pad gaat steil door rotsachtig bos. De meute verspreidt zich snel. Dan komt de eerste waterval in zicht. Een flinke watermassa duikt voor onze ogen over de rotsen de diepte in. Daarboven ergens zijn tussen de sparren waterstuifwolken te ontwaren. Dit moet al de volgende waterval zijn. Iets van onze route af vinden we die.
Een vochtig, houten bruggetje overspant een paar meter brede, kolkende en schuimende watermassa. Een koude wind volgt het water over de rand de diepte in. Voorzichtig gluren we over de railing naar het gebulder. Aan de andere kant rijzen ruwe rotsblokken hoog boven ons op. Een witschuimende, ziedende massa baant zich een weg erdoor. Het water spuit en stuift alle kanten op. Het geluid raast door ons heen. Wat een plek, wat een natuurgeweld, wat een oerkrachten.

De volgende waterval. We staan boven een afgrond waar het water zich instort, een regenboog in de diepte.

Op naar waterval numero vier. Miezerig gestuif komt ons tegemoet. We houden een railing vast en glibberen over natte rotsen naar een plek waar het een beetje droog is. Er staan hier mensen in regenjas. Tegen de zon in schittert en waait een oogverblindende waternevel boven onze hoofden. Water dendert omlaag en spuit weer omhoog. Het is imposant.
We klimmen verder over het steile bergpad. Los van het vallende water zijn ook de uitzichten hier niet voor de poes. Rotspieken en gletsjers: de hele rij bergen uit het Mont Blancmassief wordt zichtbaar. Alpen van een ansichtkaart. Een kodakmoment hier, een kiekje daar. Wat een buitengewoon mooie route is dit. En de Italianen weten het. Kleine clubjes stiefelen ons hijgend en puffend voorbij. Even later zitten ze allemaal bij elkaar op een heuveltje bij een schilderachtig meer.
— Het Lago di tutti Italiani, doopt Dap het watertje.

Een laatste steile klim zigzagt naar de hut Deffeyes. Bij de hut eten we chocoladekoekjes en genieten van een waanzinnig bergpanorama: de uitgestrekte gletsjer van de Ruitor ligt glimmend tussen de rotspieken.

We gaan een wild en spectaculair dal in en vinden al gauw een prachtige kampeerplek bij een klein beekje. Er wordt gebadderd en we eten ons avonturenmaal, zomers zittend op door de zon verwarmde blokken. Wat een dag was dit!

HET WITTE KASTEEL

De wekker gaat om half zes. Dit is echt te vroeg. Het is nog donker. Om zes uur gaat de wekker nogmaals. We gaan dan wel in de actie. Vandaag staat er een lange tocht op het programma over twee hoge passen.
We lopen naar het einde van het schaduwrijke dal. Dan gaan we de steile klim in. Er is een mooi pad door het steile, stenige terrein aangelegd. Rotswanden torenen boven ons uit. Het is doodstil hier, maar onze eigen geluiden echoën en klinken hard.

De zon piept boven de bergkam uit en verlicht een uitgestrekt maanlandschap van blokken en meertjes. Op de Passo Alto wapperen Tibetaanse gebedsvlaggetjes. Wat een bergen om ons heen! We proberen ons te oriënteren. We zien de hele Alpenhoofdkam van Mont Dolent tot Monte Rosa. Waanzinnig!

De afdaling gaat steil over een gravelpaadje en vervolgens door een blokkenveld. Dap ruikt koffie. Hoe dan? Het komt uit een thermosfles van twee wandelaars die pauze houden bij de kleine bivacco Cosimo Zappelli. Dap vindt daar een percolator en koffie. Helaas is een korte zucht alles wat er uit de gasleiding komt. We gaan er dan maar weer vandoor.

We kijken al een tijdje naar de vele steile zigzagjes van de tweede en langste klim van de dag. Het is warm en we gaan er nu aan beginnen. Dap gaat gaat niet lekker naar boven, ze heeft last van haar darmen. Zonder haar klachten ga ik ook nog puffend en zwetend, stapje voor klein stapje. Het is een lange weg omhoog. Ach, het is een fijn pad en eigenlijk maken we best goede vorderingen. Achter ons doemt het hele Mont Blancmassief weer eens op. Na een korte lunchpauze in het kleinste reepje schaduw dat twee mensen kan herbergen gaan we voor de finale over een stenige kam, compleet met ruwe traptreden en touw om je aan vast te grijpen. Op Col de la Crosatie eten we de rest van onze lunch en hangen wat in de warmte. We zijn er allebei wel klaar mee voor vandaag, Dap iets meer dan ik, maar we moeten nog een stukje.

In de afdaling duikt er weer eens een uitgestrekte gletsjer op, het Witte Kasteel. Met zicht daarop vinden we een kampeerplekje op een stenige, hobbelige grasvlakte aan een bergmeer. Het was geen makkelijke dag, maar we hebben het gehaald! 💪

FEESTEN OP DE DISTELS

Het is waanzinnig. De eerste zonnestralen schijnen over het Witte Kasteel en het meer is een spiegel. We eten ons ontbijt in de zon en concluderen een beetje verrast dat we geen centje pijn meer hebben van de vorige dag.

Vandaag dalen we af naar de bewoonde wereld. We lopen langs een klaterende beek, door een landschapje van weitjes en rotspartijen. Boven ons hoofd rotsmassa's. Het is een gek idee dat we deze avond in de grote stad Aosta aan de pizza zullen zitten.
We zigzaggen omlaag langs een steile, beboste helling. Het prachtige dal Valgrisenche komt onder ons in zicht. Een ansichtkaartje. Het is werkelijk bloedheet. Af en toe komen tegenliggers omhoog. Zij liever dan ik in deze omstandigheden.

Het gonst van de insekten. Sprinkhanen schieten omhoog en fladderen over het pad. Vlinders zijn overal; ze feesten op de distels.

In het eerste dorp, Planaval, drink ik bij een waterbak zoveel ik kan en giet ik alle overbodige water uit mijn rugzak.
— We moeten nog wonden kunnen schoonspoelen! waarschuwt Dap namens de afdeling EHBO.

Na twee cafe americani con latte calda hobbelen we verder door het dal. Tussen twee kleine dorpjes in worden we opgefrist door een serie niet te vermijden sproeiers. We bereiken Valgrisenche-dorp, waar we de enige bus van de dag gaan pakken richting Aosta. Dan ben je geen horecaondernemer, maar een dief.We hebben nog tijd voor een terrasje.
— Wat kost hier een cola? vraagt Dap achterdochtig aan de ober.
— Drie euro. Wil je er citroen en ijs in?
— Wat kost het dan?
— Nog steeds drie euro.
Dap legt uit dat ze dit vraagt omdat we bij Courmayeur vijf euro moesten aftikken per colaatje.
— Dan ben je geen horecaondernemer, zegt de ober, maar een dief. Zelfs de lucht kost geld in Courmayeur.

ONHEILSPELLENDE LUCHT

Na een rusteloze rustdag — er blijkt noodweer in aantocht en onze treinreis terug naar huis is geannuleerd — eten we ons ontbijtje op een bankje in Valgrisenche-dorp. De kleren zijn gewassen, de etensvoorraad aangevuld en er zijn extra warme spullen in de rugzak gestopt. Het is fris, voor het eerst.
Een steile klim door het bos warmt ons snel genoeg op. De kuiten worden opgerekt. We stijgen langs eeuwenoude lariksen, rotspartijen en een gehuchtje in verval. Boven ons is het loodgrijs dichtgetrokken.
— Een onheilspellende lucht, zeg ik.
— Te zien of te ruiken? vraagt Dap.
De eerste druppels vallen en al snel komt het moment dat we de regenpakken erbij pakken.
Door de nattigheid bereiken we Chalet de l'Epée. We zijn deze dag wel een paar wandelaars tegengekomen, maar met dit weer en de slechte voorspellingen zijn we misschien wel de enigen in de hut. We doen de deur open.
Het is zaterdag en het is lunchtijd. Binnen is het broeierig warm. Honderd Italianen zitten aan houten tafels over borden eten gebogen. Ze zijn allemaal tegelijkertijd aan het praten, een oefening in stemvolume voor gevorderden. Wij checken snel in en lopen naar onze kamer. Dat heeft ons waarschijnlijk gered van een permanente gehoorbeschadiging.
Dap en ik doen spontaan een tukje tot iedereen, na de koffie en het bier, weer vertrokken is. Dan komt ook de zon weer door. Wonderlijk, met een storm op komst. We maken nog een rondje buiten, nu het nog kan. Wolken razen boven ons langs, maar het is prachtig

GROUNDHOG DAY

Eten, lezen, koffie, dutten, eten, spelletje, lezen, wandelingetje, hangen boven het hurktoilet, eten, weersvoorspelling bekijken, slapen... zo gaat een middag, een nacht en nog een dag voorbij. Buiten regent het.
Als we voor de tweede keer voor het diner aan dezelfde tafel aanschuiven en we exact dezelfde schaal fussili in tomatensaus voorgeschoteld krijgen, begint het me te dagen: het is groundhog day.
Dap is het stilzitten nu al zat. En dan moeten we nog een dag, want het noodweer is nog niet over.
Bij het ontwaken een dag later zit het potdicht en sneeuwt het. Na de lunch (wederom ratatouille, tartiflette en polenta) zijn de wolken wat opgetrokken en gaan we op verkenningstocht naar de Col Fenêtre.

Terwijl sneeuwvlokken vallen, speuren we naar het pad in een vreemde witte wereld. Markeringen brengen ons naar een blokkenveld, waar Locus ons laat zien waar de zig en de zag in het pad zitten. Het sneeuwpak wordt dikker. Op de steilere hellingen zakken we tot de bovenkant van onze schoenen weg. Treetjes schoppend komen we boven. Hier houdt de wereld op. Aan de andere kant kijken we omlaag in een diep, grijs gat tussen donkere rotswanden. Morgen lopen we terug naar het dal en pakken we de bus naar de andere kant.

DE BUS VAN 10.15

We staan vroeg op, want we willen de bus van 10.15 halen in Valgrisenche-dorp. Na drie nachten in het Chalet is het hoog tijd om weer te gaan, al voelt het inmiddels als een vertrouwde plek en het personeel als bekenden.
Een hoogtelijn tekent zich duidelijk af. Niet op de kaart, maar in het landschap: de sneeuwgrens. We zitten er net boven. Het pad is sneeuwvrij, maar links en rechts van ons zijn de hellingen en de vegetatie met een laagje poedersuiker afgetopt. De zon breekt voorzichtig door. Wat fijn, na drie dagen overwegend grijstinten!
Het is nog een flinke afdaling naar het dorp en ons plan om nog een koffie te drinken in de bar vervliegt. Toch nog ruim op tijd staan we bij de bushalte. We zijn de enige klanten vandaag, zo te zien. De bus is traditiegetrouw net iets te laat, weten we inmiddels. Zo ook deze keer.
Waar blijft toch die bus?
Nog steeds geen bus 😬.
Klotebus 😟.
Dap gaat de dienstregeling eens checken. Ik zie helemaal geen bus om 10.15.
Oeps. Ik heb mij een uur vergist, gelukkig de goede kant op. Belanden we toch nog op het terras van de koffiebar.

In Villeneuve, wat een verzameling oude huizen en bouwvallen is, wisselen we van bus en van dal. In het Val di Rhêmes stappen we weer uit. Boven ons zien we de andere kant van de Col Fenêtre, supersteil en sneeuwbedekt.
De wandeling voert ons over een steil, uitgesleten pad het nationaal park Gran Paradiso in. Een parkwachter komt ons tegemoet.
— Slapen jullie in de hut?
We dragen een kampeeruitrusting mee, maar wildkamperen mag hier niet. We slapen inderdaad in de hut, de Marmotte. We eten buiten een avonturenmaaltijd. Het is fris geworden in dit land, we zoeken de slaapzakken snel op.

ZONDER ZUURSTOF

Onder een strakke blauwe hemel vertrekken we uit de Marmotte. De sneeuw op de bergwanden aan de andere kant van het dal glimt in het vroege zonlicht. Het is net boven nul en windstil. We zijn dik aangekleed, maar geleidelijk pellen we laagjes af tot we in ons hemd staan. Dap, die boven me loopt, gooit een brok ijzige sneeuw naar me. We gaan vandaag een poging doen om de Col Entrelor over te gaan. Met zijn ruim drieduizend meter hoogte betekent dat: veel verse sneeuw.
Links en rechts wordt het enorme blokkenveld waar het pad doorheen loopt, witter en witter. Het pad zelf is voorlopig sneeuwvrij. Maar dat blijft niet zo.

Het modderige gruis waar we overheen lopen, wordt steeds taaier. Onze schoenen belanden steeds vaker in ijzige sneeuw. We lopen onder een rotswand en het blokkenveld wordt steiler. Het is nu al een indrukwekkende plek om te vertoeven, en de pas is nog niet eens in zicht.

We zetten onze voetstappen in het spoor van één persoon die eerder omhoog is gelopen. Dat helpt enorm. Af en toe schoppen we zelf onze voeten in de ijzige sneeuwmassa voor extra zekerheid. De zon schijnt inmiddels op ons. Hoe langer we erover doen om boven te komen, hoe zachter de sneeuw wordt. Dat is fijn.
Ik heb pap in mijn benen en hap naar adem. Het is de hoogte die me parten speelt. Maar we hebben geen haast. Naar drieduizend meter zonder zuurstof 🙃.
Sommige stapjes vergen wat concentratie, maar voorlopig gaat het goed. We volgen nog steeds een spoor en vinden ook gele pijlen op de blokken. Maar de pas is nog niet in beeld.
Dap gaat nu voorop. Metalen treedjes worden zichtbaar in de sneeuw op een steil stuk vóór ons. Een soort nietjes. Dat lijkt geen makkelijke passage. Stokken weg dan maar. Ik begin een standplaats in de sneeuw te stampen en ga bezig met mijn rugzak, stokken, camera en kleding nu ik nog vaste grond onder de voeten heb. Tegen de tijd dat mijn rugzak weer op mijn rug zit, is Dap het trapje al gepasseerd.
Nu ik. Ik grijp het eerste metalen nietje. Een klein ding voor kleine Italiaantjes, dat net uit de sneeuw steekt. Mijn schoen krijgt geen grip op het gladde metalen nietje. Meindl Litepeak maat 44, hoe dan? Ik druk de punt van mijn schoen in godsnaam dan maar schuin in het nietje. Links, rechts. Mijn rechterhand grijpt naar het volgende nietje. Mijn linkerhand graait in de sneeuw op de plek waar ik nóg een nietje verwacht. Maar helaas. Ik trek los puin nog losser. Hand diep in de sneeuw dan maar, als een pickel. En door. Ik sta bovenaan het trapje.

Daar is de pas! Wat een uitzicht! Besneeuwde bergen om ons heen en een niet te steil blokkenveld voor ons, met duidelijke voetstappen in de goede richting naar beneden. Dit gaat lukken!
We zijn nog helemaal niemand tegen gekomen. Het lijkt erop of we de tweede en derde persoon zijn die de col oversteken sinds de sneeuwval. Wow!

Na een korte pauze stappen we diepe papsneeuw in. De voetstappen zijn handig. Zo weet je tenmiste of je op een steen onder de sneeuw stapt, of in een gapend gat tussen de blokken. Al snel proberen we zoveel mogelijk van steen tot steen te stappen.
Glibberend maken we vorderingen. De sneeuwlaag wordt dunner.
Hé, er komt nog iemand naar beneden. We laten een Italiaanse trailrunner op mini-stijgijzers voorbij. Hij vertelt dat dit al zijn tweede pas is van de dag en dat hij van plan is er nog een te doen. Waar wij drie dagen mee bezig zijn. Goed dan.
We dalen verder af tot de berg weer groen is. Plots komen er van alle kanten mensen aan. Een mountainbiker. Een groepje trailrunners. Twee wandelaars. Meer wandelaars. Nog meer wandelaars. Buon giorno, bonjour, ciao, salve, bom die.

We gaan het bos in. Het wordt aangenaam warm. Het eindigt ermee dat we door een bejaarde, Frans mompelende mopperpot worden ontvangen op een vrijwel lege camping.
— Wat een chagrijn, zegt Dap voor zijn neus.
Hm, dat klinkt hetzelfde in het Frans, bedenken we allebei tegelijk.

GENEPÌPAD

Om half acht zijn Dap en ik al weer aan de wandel. De Col du Loson staat op het programma. We gaan vandaag van 1600 meter naar 3299 meter en dan weer omlaag naar 2600 meter. Een monstertocht! Die klim alleen al komt neer op ongeveer duizend traptreden hoogteverschil. Een trap van duizend treden, met de kampeerspullen op de rug, waarvan de laatste paar honderd treden bedekt met sneeuw. Dat hebben we thuis niet geoefend! 🙃
De eerste uren klimmen we in de schaduw door een mooi bos met den, spar en lariks. Het is fris. We zien de zon schijnen op de tegenover liggende dalwand. Helaas niet op ons. We zien eekhoorns en gemzen. Dap pakt haar vogelapp erbij. We horen de notenkraker. We zien hem zitten in een boomtop met zijn lange, kromme snavel.
Eindelijk lopen we de zon in. We bereiken snel een bankje bij een waterbak en houden een uitgebreide pauze.

We gaan de hoek om en kijken een fenomenaal berglandschap in. Een prachtig dal met beekjes, steile wanden en woeste, bepoedersuikerde bergpieken op de achtergrond. Al gauw zien we een kudde van de dieren waar Gran Paradiso beroemd om is: steenbokken. Ons pad begint weer te stijgen. Steenbokken staan en liggen rondom de wandelroute. Ze trekken zich heel weinig van ons aan.

We houden een lunchpauze op 2500 meter op een paar blokken. Dat klinkt heel hoog, maar het einde van de klim is nog lang niet in zicht. We vinden een plekje uit de wind. Het begint langzamerhand te betrekken, maar de pauzeplek is aangenaam. We denken terug aan de hittegolf van een week eerder.
— Toen snakte ik naar schaduw, nu snak ik naar zon, vat Dap de situatie samen.

We betreden wat ruiger terrein. Steile hellingen bedekt met stenen. Een trailrunner snelt naar beneden. Meer en meer bergtoppen komen in zicht. Vooralsnog is het boven ons sneeuwvrij.
Het is fris, het waait hier wat en de zon lijkt het een beetje te hebben opgegeven. Steeds meer kleren gaan aan.
De sneeuw komt eerst in kleine hoeveelheden. We naderen een enorm, besneeuwd blokkenveld. Op een beschut plekje houden we een laatste, korte pauze voordat we de winter ingaan. Locus vertelt ons dat we net boven de 3000 meter zitten.
Waar is iedereen vandaag? We zijn bijna niemand tegengekomen. De plek waar we beland zijn, voelt afgelegen, eenzaam.
Dap gaat voorop het blokkenveld in. Ik ga er rustig achteraan. Ik loop alweer te hijgen, maar minder erg dan de dag ervoor. Ik hoor Dap nu ook zwaar ademen.
— Ik heb last van de hoogte. Ik voel me raar in mijn hoofd, zegt ze.
Veel sneeuw is hier inmiddels weggesmolten, maar het is glibberen geblazen. Er loopt een — meestal — duidelijk zichtbaar spoor dat we kunnen volgen. Na veel ziggen en zaggen bereiken we het bovenste, steile deel van het blokkenveld. Veel blok is hier echter niet meer te zien. Dap trapt voor me nieuwe stappen in de sneeuw of gebruikt het bestaande spoor, dat soms ijzig is. Het paadje leidt ons omhoog tussen scherpe rotstanden, die hoog boven ons oprijzen.
Col du Loson bereiken we om vier uur 's middags. De col zelf is zo klein dat je er met een enkele stap overheen bent. Het waait, maar we vinden twee stappen verderop een windstil hoekje. We zijn er! Wat een plek.

Nog voordat ik het nieuwe uitzicht bewonder, check ik de afdaling. Een smal zigzagpad op een steile helling, die al snel buiten beeld verdwijnt in een afgrond. Oei. Het lijkt een spannende afdaling, maar als ik wat beter check denk ik dat het wel meevalt.
Op de voorgrond van sneeuwbespikkelde bergen ligt de hut Vittorio Sella in de diepte, verleidelijk dichtbij. Maar het is nog 800 meter omlaag.
Een korte pauze. Foto's maken, snacken, drinken, niet naar beneden kijken, en dat allemaal tegelijkertijd. Dan gaan we.
Stapje voor stapje gaat het steil omlaag. Het is een kwestie van je concentreren en je voet op de juiste plek neerzetten, maar spannend is het allemaal niet. Het vlakt af en we gaan langs wat loeisteile hellingen. Er hangen kabels, maar die laten we maar lekker hangen. Je kunt hier gewoon lopen, je hoeft niet te schuiven, glibberen of te stampen. Na wat laatste sneeuw begint een lange, vlakke uitloop door een soort maanlandschap.
Dap wijst op een onooglijk, klein plantje, daar op de maan. Ze plukt wat blaadjes en bloemetjes en we ruiken eraan.
Zeep, citrus, borrel ... Genepì! Dap heeft één van de plantjes gevonden waar het heerlijke likeurtje van gemaakt wordt. Het groeit hier werkelijk overal. Over het genepìpad dalen we verder af naar de hut. Dap heeft het koud en hoopt dat het er een beetje aangenaam is. Nou, het is bloedheet in de Vittorio Sella. We hebben nog net tijd ons even op te frissen, daarna begint het diner. Mooie timing. Het was een prachtige en lange dag, en we hebben het gehaald, wow! 💪

DALENDE ITALIANEN

Na een ontbijt met uitzicht op een regenboog en een marmot verlaten we de hut. We beginnen de lange afdaling naar de bewoonde wereld rondom het plaatsje Cogne.
Het is een zonnige ochtend en het is weer wat warmer geworden. Trailrunners en later wandelaars komen ons tegemoet. Wat een verschil met de eenzame dag van gisteren.
— Ik vond het gisteren heel gaaf, zegt Dap.
Ik ook. Ik vond het bijzonder om dit te doen, daarboven in de sneeuw, alleen samen. We wisten niet zeker of het zou gaan lukken. We zouden het nooit alleen durven. Het zal ons nog lang bijblijven. Ik kan achteraf vol trots denken: ik kan dit. Wij kunnen dit samen!
En toch is het ook fijn dat het vandaag een relatief korte, comfortabele dag gaat worden. Zo kan het lijf herstellen van de vermoeienissen, al lopen we allebei prima.
—Ciao.
Ik hou het vandaag bij deze korte groet tegen de stoet van tegenliggers, grotendeels Italianen.
— Als ze stijgen, houden Italianen tenmiste hun kwebbel, merkt Dap op. Je kunt beter stijgende Italianen hebben dan dalende Italianen.
We nemen een pauze in het bos. Een uitzichtspunt op het prachtige dal Valnontey, even boven het gelijknamige gehuchtje. Als we weer verder lopen, komt een Italiaanse vrouw luid bellend naar beneden.
— Een dalende Italiaan, zegt Dap.

Valnontey is niet meer dan een paar hotels en restaurants, maar een lekkere kop koffie waard. We dalen geleidelijk langs een weg naar Cogne. Het is een totaal toeristische toestand, maar voor zover dat mogelijk is voor zo'n oord, niet onaangenaam. Lillaz is een mini-Cogne. We hebben er de keuze uit twee campings naast elkaar. Na het eten lopen we nog een rondje langs de vrijwel verlaten seizoensplaatsen. Het is fascinerend wat de Italianen van hun caravans maken. Mooi is anders.

KNETTERCOL

Twee dagen later staan we weer klaar om te wandelen in Lillaz. Dat was niet zo gepland. Ik moet het één of ander opgelopen hebben in de Vittorio Sella. De avonturenmaaltijd die ik at op de camping in Lillaz werd 's nachts wel heel avontuurlijk. Dap was onverbiddelijk: we gingen de bergen uit en ik ging uitzieken in een hotel. Aldus geschiedde. Maar nu voel ik me weer fit.
De lange klim naar de Col Finestra di Champorchez begint steil. Het is heerlijk weer en de vogels fluiten. We lopen op een steile helling boven een kloof, waar we weinig van zien. Het bos is prachtig en we komen bijna niemand tegen.

Het landschap opent zich en we houden een pauze in de schaduw van een klein hutje. Het is hier lieflijk en ruig tegelijk. Krekels musiceren. We eten brood met heerlijke Toma di Gressoney. Ik eet niet te veel; de yoga-oefeningen die mijn ingewanden hebben gedaan laten zich nog voelen.

We klimmen verder over een mooie berghelling en krijgen steeds meer uitzicht op een saai, kaalgegraasd berglandschap voorzien van een ontsierende hoogspanningsleiding.
— Als je aan de andere kant van het dal loopt, heb je wel mooi uitzicht, filosofeert Dap.

Na een pauze bij de gesloten hut Sogno di Berdzé nemen we de laatste, steile hoogtemeters. Boven ons knetteren de hoogspanningsleidingen. Achter ons worden de vergletsjerde toppen van het Gran Paradiso-massief zichtbaar. De hoogste berg van dit gebied hield zich lang voor ons verborgen.
Op de pas staan we naast het laatste sneeuwveldje, bijna weggesmolten. Dit is het afscheid van de zomersneeuw. Vóór ons zijn de bergen lager. We werpen de eerste blik op de Povlakte, ver weg, achter de bergen. Het einde van de tocht is letterlijk in zicht.
We staan hier onder een hoogspanningsmast. Na 1400 hoogtemeters sta je op een knettercol.

Vanavond bivakkeren we op ruim 2700 meter in een open landschap. Het is windstil en zolang de zon schijnt, is het aangenaam buiten, zelfs op deze hooggelegen plek.

HOBBEL-DE-BOBBELLAND

Als ik de tent openrits, zien we een traag kolkende massa in het licht van de vroege ochtend. Een wolkendek strekt zich uit in het dal vlak onder ons. Het is bovendien gaan waaien.

Een korte afdaling brengt ons naar het terras van de hut Miserin, waar we in de zon en uit de wind allebei een koffie bestellen. Bruce Springsteen klinkt uit de speakers binnen. Even een relaxmoment al vroeg op de wandeldag.
De mist is niet ver meer, maar lost langzaam op. We dalen verder af over een karrespoor. Door koeien platgegraasde hellingen rondom ons. We vinden dit niet heel boeiend. Verderop hobbel-de-bobbelland. We gaan over graslandjes met hier en daar een huis, ruïne of enorme steen. Een marmot waggelt weg. Een dik wolkenpaket voor ons verbergt de meeste uitzichten.

Dan duiken we ineens een weelderige kloof in, en de wolken. Een mooi pad met vele traptreden leidt ons omlaag langs een loeisteile wand. Hoge naaldbomen steken omhoog de dikke nevel in. Kleine watervalletjes kletteren omlaag. Onder ons raast een beek met stroomversnellingen, onzichtbaar in de beboste en mistige diepte. Druppels vallen van de natte bomen langs het pad. We zitten in de mist. Wij zijn de gorilla's.

We genieten van een lunch met avonturenei en leggen de laatste meters naar het dorpje Chardonney af. We bestellen nog een koffie in de lokale bar. Waarom ook niet?
De Alta Via leidt ons steil omlaag langs een woeste bergrivier door een weelderig begroeid landschap met steile rotswanden. Enorme keien zijn begroeid met mos en varens. Op het laagste punt lopen we langs een blokkenveld met steenmassa's zo groot als huizen.
Een klim gaat een dalletje in langs vele rotsen en een enkele bouwval. Een wandelaar komt ons tegemoet, de enige sinds we Chardonney hebben verlaten. Dit voelt als een eenzame plek.

Steil klimmen we tussen varens, frambozen en lariksen en we laten een laatste boerderijtje achter ons. Het dal vernauwt zich tot een kloof. De wolken hangen weer vlak boven ons. De middag loopt ten einde, dus een mooie bivakkeerplek zou fijn zijn. Maar hier, in een beboste, steile kloof waar een woeste beek langs enorme blokken raast? Jawel, we zien een vlak grasveldje onder een enorme rotspilaar. Wat een wilde plek om te wildkamperen!

SCHIJTKAMPIOENSCHAP

Dap wijst naar de rivier. Op een grote kei, vijf meter bij ons vandaan, hurkt een vos. Hij zit pontificaal te schijten. Smirre krijgt ons in de smiezen en gaat er vantussen, een dikke vossendrol achterlatend.
Onder een strakke blauwe hemel gaan we op pad, een klim in. Ik kijk om en zie de vergletsjerde toppen van de Monte Rosa achter ons, de berg die we vorig jaar zo vaak van dichterbij zagen. Even later rijst de Matterhorn daarnaast op boven de bergen die ons omringen. Wat een onverwachte uitzichten! Dap heeft er wat minder oog voor. Ze heeft zich vóór het ontbijt opgefrist in de beek. Ze is nu te fris om stil te blijven staan.
Lange tijd lopen we in de schaduw. Een kudde koeien verwelkomt ons in een hooggelegen kommetje met het gebeier van hun bellen.

De route voert ons door een steil blokkenveld omhoog naar de pas. Het is nog een hele klus. Rond lunchtijd staan we op de Col Fricolla. Hartkeks erbij! We pauzeren een uur in de zon en in de wind. Het is fris en warm tegelijk. We zien een eenzame wandelaar vanaf de andere kant omhoog komen, de eerste persoon die we zien vandaag.

Omlaag gaan we ook via blokken en vervolgens via een rommelig pad dat vernield is door koeien. We treffen slechts één koe langs het pad, wat opvallend is, want het ligt overal vol met koeienvlaaien. Het is een smerige bende.
Halverwege de afdaling vlakt het af. We stoppen bij een klaterend beekje om onze knieën wat rust te geven in de schaduw. Dap duikt in de beek en ik spring erachteraan.
Als we verder lopen voelen wij ons weer fris, maar het grasland waar we doorheen lopen ziet eruit en ruikt alsof een grote kudde koeien de dag ervoor heeft meegedaan aan het Open Italiaans Schijtkampioenschap. Gadverdamme.
Een ezel probeert Dap nog tegen te houden, maar dan stappen we een draad over, een blokkenveldje op. Het is klaar met het boerengedoe. We hebben vandaag een half rondje rond een berg gelopen. Weer lopen we aan de schaduwkant en weer wordt de Monte Rosa zichtbaar, nu vóór ons. We lopen langs torenhoge, loodrechte kliffen achter een watervalletje langs. Het is onverwacht spectaculair.

Een kort klimmetje brengt ons in Crest Damon, een oud, vervallen, verlaten gehucht. Het best uitziende gebouw is ons eenvoudige onderkomen voor de nacht. Wat een bijzondere plek! De eigenaar van het Dortoir Crest, waar we overnachten, staat het keukentje te vegen. De oude kerel wijst naar een berg.
— Alta Via 2? Morgen loop je daar omhoog, en dan is het nog 1800 meter omlaag naar Donnas, zegt hij in het Frans met zwaar accent.
Duizend traptreden omlaag. Dat zijn zorgen voor morgen. Meer zorgen duiken op: met een beetje bereik komen we erachter dat onze terugreis voor de tweede keer geannuleerd is. Maar we zijn moe en we zijn nu hier. Dap en ik maken nog een rondje door het stille dorpje voor we ons installeren. De man is weer vertrokken en laat ons vannacht op het dorp passen.
Als we op de slaapzaal in bed liggen, ontdekt Dap op de muur luttele centimeters naast haar de achtpotige burgemeester van Crest Damon. Brrrrr! 😬 Ze verhuist naar de andere kant van de kamer.

TWEE EZELS

Als ik wakker wordt, is dat niet van de wekker. Dap is al in de weer met onze spullen en heeft me laten slapen. Koffie is in de maak. Het is heerlijk even rustig op te kunnen starten. Ik ga buiten op zoek naar een plekje waar we kunnen ontbijten in de ochtendzon en zie een ree wegschieten aan de rand van het dorp.
De klim voert ons door het bos, via vele traptreden, steil omhoog naar nog een gehucht en verder de berg op. Natuurlijk voelen we de vermoeienissen van de afgelopen lange wandeldagen, maar na drie weken in de bergen lopen we nog soepel op benen van staal. Achter ons ontvouwt zich een geweldig uitzicht op de Alpenhoofdkam. Monte Rosa, Matterhorn en vele andere bergtoppen staan te stralen in de zon. Een mooi afscheidscadeau!

We lopen over een kam recht omhoog. Dap tapt drinkwater bij een waterslang. Daarna wordt het pad slecht, een spoortje modder, de struiken hangen zelfs te laag voor een kleine Italiaan om eronderdoor te kunnen. Dap checkt op Locus: we zijn van de route afgedwaald. Terug!
Nieuwe poging. Weer een beroerd pad. Ook hier hebben we een verkeerde afslag te pakken.
Bij de derde poging hebben we beet. We verbazen ons over de onduidelijke markering. Dat zijn we niet gewend van de Alta Via.
Het is een tijdje zoeken naar de gele pijlen en corrigeren met Locus. Wat een gedoe op de laatste wandeldag! Dit deel van de route is relatief nieuw en duidelijk nog niet zo vaak belopen. Uiteindelijk krijgen we zicht op de pas en kunnen we weer een duidelijk pad omhoog volgen.
De laatste stappen naar de Colle Pousseuil zetten we hand in hand. Het is een momentje: dit is de laatste bergpas op onze grote wandelronde van twee zomers door het Valdostaanse land. Vóór ons zien we de laatste bergkammen die ons van de Povlakte scheiden. Onder ons probeert een wolkenlaag het Aostadal binnen te dringen. We vangen een glimp op van Pont-Saint-Martin in het dal, de bewoonde wereld.
Deze pas piept maar net boven het lariksbos uit. We ploffen neer op de grassige col en lunchen in de zon. Het weer dat we meemaken op deze tocht bestond uit uitersten. We zaten te puffen in een hittegolf en zaten te wachten in een hut tot het eindelijk stopte met sneeuwen. Nu heeft de temperatuur een heerlijk gemiddelde bereikt.

De afdaling begint met een simpel spoor tussen stenen en struikjes door, en soms niet eens dat. Gelukkig kunnen we weer op de gele pijlen vertrouwen. Het zijn de eerste van verschrikkelijk veel meters omlaag. Dat is alleen maar te overleven als je regelmatig pauzeert om de benen even rust te geven. De eerste pauze is in de schaduw van een enorme kei, na een stukje boerenland.
Door het bos, in de schaduw, gaan Dap en ik verder met de afdaling. Het pad wordt breed en stenig, een ezelpad. Markering ontbreekt hier, maar je kunt niet echt een andere kant op tussen beek, bos en berghelling. Soms is het pad glibberig. Soms is het pad ruw, dan weer in de vorm van traptreden. Elke stap omlaag moet bewust worden gezet. We ploffen neer op een willekeurige traptrede voor rust. We zijn al over de helft, maar Donnas is nog ver.
Water en de laatste repen gaan naar binnen. We grijpen naar zwaardere middelen. Druivensuiker en caffeïnepillen.
— Als je ernaar uitziet dat je er eindelijk bent, is het ook niet jammer dat de wandeltocht afgelopen is, filosofeer ik.
We gaan door. Het pad vlakt af. We lopen een stukje horizontaal. Dat is lekker!
— De pilletjes beginnen te werken! roep ik.
Maar de afdaling gaat weer vrolijk verder. Het warmt merkbaar op. We naderen langzaam de oven van het Aostadal.
Het pad verandert in een grindweggetje. Er is een plek waar je een paar auto's zou kunnen parkeren. De plek is leeg, op een paar tamelijk nieuwe bergwandelschoenen na, die hier zijn achtergelaten. Heeft iemand deze afdaling gedaan en vervolgens gedacht: ik doe dit nooit meer?

We bereiken een boerendorpje. De huizen hier zijn een stuk moderner dan wat we op de alpenweiden hebben aangetroffen. Overal staan monumentale kastanjebomen, de oogst bijna rijp. We nemen noodgedwongen een pauze omdat de wandelroute wordt versperd door een kudde koeien die door de boer en zijn hond naar de stal worden geleid.
Nu we de bewoonde wereld genaderd zijn, zal het pad wel beter worden, toch?
Maar nee. Loeisteil dalen we af door het bos over een oud ezelpad. Het is in vreselijke staat. Grote, ronde keien zijn ogenschijnlijk lukraak op het pad gesmeten. Elke stap is zoeken.
— Arme ezels, zegt Dap.
— Wie zijn nu de ezels? is mijn retorische vraag.
We ploffen nog even neer onder een rotswand, maar Locus vertelt ons dat we er bijna zijn. Nog honderd hoogtemeters. Hier lopen we over de ruwe keien bergaf. De moderne tijd lijkt nog ver weg.
Dorre blaadjes liggen overal. Het najaar breekt hier langzamerhand aan. Het is al een week heel rustig op het pad. Echter, over een paar dagen rennen honderden trailrunners over de AV1 en AV2 als de ultramarathon Tor des Géants is begonnen. De deelnemers leggen in een paar dagen tijd het traject van honderden kms af waar wij een week of vijf over gedaan hebben. Het moet geweldig zijn om dat te kunnen, maar ik ben ervan overtuigd dat wij op onze manier de bergen veel meer beleven. Uren niemand tegenkomen, stilstaan bij een machtig uitzicht of een mooie vlinder, de ervaring van een mooie wildkampeerplek, drinken uit een bronnetje, smullen van de bessen, plonzen in een beekje.
We bereiken een stukje asfaltweg en een dorp van betekenis aan de rand van het dal. Donnas is in zicht. Dap wijst op het tweede huis van het dorp, in puin.
— De eerste ruïne van de beschaving!
We lopen langs een braamstruik. Dap begint te plukken. Bergbeleving tot het gaatje!
Via een kort stukje asfaltweg bereiken we bekende plekken. Donnas is gehaald! De cirkel is rond. ✔